Delphoi'deki Apollon tapınağı ve Yılanlı Sütun

Yılanlı Sütun (Serpentine Column) [Rekonstrüksiyon, 2007]Dört adet dor stilindeki sütunun üzerinde üçgen bir mermer çatıdan oluşan Delfi Tapınağı Apollon adına inşa edilmişti. Mabedin üzerine inşa edildiği 4 sütun, Mu kültürünün temelini oluşturan 4 büyük kozmik yaratıcı gücün sembolleri idi. Bunlar ruh enerjisi, zaman enerjisi, fizik enerjisi ve hayat enerjisi idi. Dışarıdaki sivil insanlara bu sır ateş, hava, toprak ve su sembollerine büründürülerek anlatılmıştı.

4 ana sütun ve tepesindeki üçgen çatısı bulunan Delfi Tapınağının içinde bir sütun vardı. Bu sütun bronzdan yapılmıştı ve 3 adet yılan vücudu spiral yaparak yükselirken, vücutlarının sarımı sütunun kendisini oluşturuyordu. 3 yılan başının üzerinde ise altın bir kazan vardı. Kazanın içinde hiç söndürülmeyen ateş, sürekli yanardı. Yılan vücutlarının sarımları yerden 6.5 metre yükseklikte, tam 29. turdan itibaren 3 yana ayrılıyor, en tepede başlarının üzerindeki altın kazanı taşıyordu. Kazan öyle yerleştirilmişti ki, ejderha şeklindeki 3 yılanın başı, kazanın 3 ayağı şeklindeydi.

M.Ö. 5. yüzyılda bir araya gelerek 479 yılındaki Platea ve 480 yılındaki Salamis zaferleri Persleri yenen 31 yunan kolonisi, elde ettikleri büyük miktardaki bronz ganimetin bir kısmını kullanarak yılanlı sütunu yapmışlardı. 3 başlı yılan yapmalarının sebebi ise vaktiyle Apollon'un öldürdüğü 3 başlı bir yılandı. 8 metre yüksekliğindeki yılanlı burma sütun, bronzdan döküldükten sonra Apollon'un, girişinde γνθι σεαυτόν Know thyself (Kendini Bil) yazan Delfi'deki tapınağına hediye edilmiş, yılanların tepesine konan altın kazanda ise sürekli ateş yanması sağlanmıştı. 31 Yunan kolonisinin baş şehirlerinin isimleri sütunun üzerine kazılmış olup bunlar İstanbul'daki yerinde bugün de okunabilmektedir. Tapınağı ve kenti yılan, çıyan akrep gibi her türlü böceğe ve zararlı sürüngene karşı koruması amacıyla Yılanlı Sütuna özel olarak güçlü büyüler yapılmıştı. Tapınaktaki Yılanlı Sütunun haşaratı kaçırıcı özelliği o zamanlar çok iyi biliniyordu ve söylentisi İstanbul'a kadar ulaşmıştı. İmparator 1. Konstantin imparatorluğunun başkentini Roma'dan Konstantinapolis'e taşıdıktan sonra ne yapıp edip bu sütunun İstanbul'a getirilmesini istiyor, o zamanlar şehri adeta istilâ etmiş olan  böcekleri ve yılanları kentten uzak tutmayı planlıyordu. Nitekim, 324 yılında 1. Konstantin emriyle düzenlenen bir seferde sütun tapınaktan sökülerek deniz yoluyla İstanbul'a getirilmiş ve o zamanlar görkemli spor müsabakalarının yapıldığı ve bayramların kutlandığı devasa hipodromun (Atmeidan) tam ortasına dikilmişti. Hipodromda en sık yapılan müsabakalar, atların çektikleri arabalarla yapılan yarışlar ve yarış sırasında  yarışmacıların Yılanlı Sütun'un etrafında dönmelerinden ibaretti. Bizans zamanında spor müsabakaları için kullanılan hipodrom, 1453'te Osmanlı İmparatorluğu döneminden sonra hem spor müsabakaları hem de bayram kutlamaları için kullanılmıştır. 17. yüzyıla hipodromdaki sütunun üzerindeki yılanların kafaları yerlerinde duruyordu. Hipodromdan günümüze büyük kemerlerle donatılmış tuğla bir yapı kalakalmıştır. Bu yapı, hipodromun yuvarlak güney ucundadır.

Yılanların başları ise zamanla değişik zamanlarda koparılmış, kaybolmuştur. Bunlardan birisi ile ilgili Evliya Çelebi, ünlü seyahatnamesinde şunları yazar: "Başının bir tanesini kendini bilmez, yiğitlik taslayan biri kılıçla vurarak kırmıştı. O anda direğin tılsımı bozulmuş, İstanbul’un içine yılan, çıyan, akrep ve benzeri hayvanlar doluşmuştur." Daha sonra kafalardan bir tanesi ingilizler tarafından bulunarak ülke dışına kaçırılmıştır. Şu an bu kafa British Museum'dadır. Bulunan ikinci kafa ise İstanbul Arkeoloji Müzesi'ne konmuştur ve halen oradadır. Üçüncü kafa halen kayıptır. Sütunun altındaki kitabe 1855’de ingiliz arkeolog Charles Thomas Newton'un yaptığı bir temizlik çalışmasında ortaya çıkarıldı. Kitabede, Platae Savaşı'na katılan 31 devletin adı sıralanmaktadır.

Osmanlı minyatürlerinde Yılanlı Sütun

İstanbul’daki anıtların en eskilerinden biri olan yılanlı sütun, aslında 8 m. boyunda ve 29 burmadan ibaret olmasına rağmen halen sadece 5 metrelik bir kısmı kalmıştır. Sultanahmet Camisi yapılmaya başlandığında, o zamanlar  sütunun yarısının toprağa gömülü olduğu söylenir. Başka ülkede olsa, her türlü hava şartlarına maruz, açık havadaki yerinden sökülüp, müzeye kaldırılması gereken İstanbul'daki en eski tarihi zenginliklerin başında gelen sütun, bugün Sultanahmet gezilirken çoğunlukla pas geçilen koyu renkli bir yarım yapı görünümünde. Sütunun orijinalinin yerine pekâlâ yabancı ülkelerdeki gibi taklidi konabilir.

 
İstanbul Arkeoloji Müzesindeki Yılan Başı Yılanlı Sütunun üstten görünümü  

 

Delphoi Tapınağı (Yunanistan)
Yılan başlı sütunun orijinal kaidesi
İstanbul'da Sultanahmet Meydanı'nda sütunun kendisi Sütun üzerindeki yunanca yer isimleri hala görülebilir

Kaynaklar:
Epigraphic Sources for Early Greek Writing [Phokian Script: The Serpent Column]
The Atmeidan, or Hippodrome -- in Constantinople
The Plataian Tripod and The Serpentine Column [Brunilde Sismondo Ridgway] American Journal of Archaeology©1977
Know Thyself