OYUNUN YAZILMASI (NOTASYON)
Beyazdan oyunun ilk hamlesi gelir gelmez hamleler yazılır. Arkasından siyah oynar ve onun hamlesi de yazılır. Hamle numaraları bir artacak şekilde bir kağıda yazılır. Notasyonda Şah için Ş, Vezir için V, Kale için K ve Fil için F kullanılır. Piyon için kısaltma kullanılmaz. Sadece gideceği kare yazılır (Örneğin piyonu e4 karesine oynayarak oyunu açan beyazın hamlesi, e4 olarak yazılır. Notasyon sayesinde daha önce oynanmış oyunlar, notasyona bakarak inceleyebilir, oyunu yeniden baştan itibaren oynayabilir, kendimize dersler çıkarabiliriz. Notasyonda önce taşın, sonra da gideceği karenin adı yazılır.

Sadece piyonlarda durum azıcık farklıdır. Hamlelerde piyonun ismi yazılmaz ama bir piyon taş aldığında yalnızca alınan taşın bulunduğu karenin adresi değil, piyonun bulunduğu dikeyin adı da arkasına x işareti eklenerek belirtilir (örnek exf5, gxf3, cxd5). Ayrıca, piyonun geçerken alma (en passant)özelliğinde, geçerken almayı belirtmek için hareketin sonuna e.p. ilave edilir (Örnek: cxd3 e.p. gibi).

PUANLAMA
Kazanan oyuncu 1 puan alır. Kaybeden oyuncu 0 puan alır. Beraberlik durumunda her bir oyuncu yarımşar puan (0,5) alır.
 

Notasyondaki işaretler:

X : Taş alma
+ : Şah tehtidi (Kiş)
0-0 : Küçük Rok
0-0-0 : Büyük Rok
# : Mat
1-0 : Beyaz kazandı
0-1 : Siyah kazandı
! : İyi hamle
!! : Çok iyi hamle
? : Kötü hamle
?? : Çok kötü hamle
!? : Dikkate değer hamle
e.p. : Geçerken alma

Notasyon Kağıdı

 

Turnuvalarda kullanılan notasyon kağıdı

Notasyona bir örnek:

 Çoban matı

e4

Çoban matında beyaz ilk hamlesinde e2 karesindeki piyonu e4 karesine 2 kare sürer

e5

Siyah ilk hamlesini beyazın piyonuna karşı yapıyor.
 

Vh5

Beyaz 2. hamlesinde vezirini h5 karesine koyarak kendi piyonunun önünü kapatan e5'teki piyona göz diktiğini belirtir. Aslında hedef f7'deki piyondur.

Ac6

Deneyimsiz siyah, beyaz vezirin göz diktiği e5'teki piyonunu desteklemek amacıyla b8'deki atını c6'ya sürerek tuzağa düşer.

 
Fc4

Beyaz, siyahın c6'ya sürdüğü atı görmezden gelerek f1deki filini c4'e sürerek, zaten vezirin gerçek hedefi olan f7'deki piyona göz diker.

Af6

Siyah hâlâ uyanmamış. Beyazın filini c4'e sürmesine rağmen, gözü beyazın vezirinde. Beyazın vezirini kaçırmak ya da almak amacıyla acele edip g8'deki atını veziri alacak şekilde f6'ya sürer.

Vg7

Beyazın artık yapacak tek bir hamlesi kaldı. Veziriyle f7'deki piyonu alarak Şah çeker. Mat!

 

Yukarıda verilen Çoban matının notasyonu şöyle olur:

1. e2-e4 e7-e5
2. Vd1-h5+ Ab8-c6?
3. Ff1-c4+!! Ag8-f6+??
4. Vh5xf7!!#
1-0

Biraz değişik bir Çoban matı
1. e2-e4 e7-e5
2. Ff1-c4 Ff8-c5
3. Vd1-h5+ d7-d6??
4. Vh5xf7#
1-0

Not: Çoban matı çok bilinen matlardan birisidir. Genellikle satranca yeni başlayan deneyimsiz oyunculara karşı kullanılır. Deneyimli oyuncular ise Çoban matı benzeri kısa matları çalışmazlar. Bu tip matların zararları olduğunu bilirler. Çünkü, oyuna vezirle erken başlamak zorundasınız. Vezirle erken başlamak demek, kısa bir süre sonra vezirinizi sürekli kaçırmanız anlamına gelir. Bu da, sizin taşlarınızı geliştirememenize, rakibinizin ise sayenizde taş geliştirmesine yarar.

İpucu: Şah çekmeyi her hamlede düşünün. Bunu hem kendiniz için, hem de rakibiniz için düşünün. Rakibinizin taş tehtidlerine, Şah çekişlerine ve taş alışları sırasında bu düşünce hiç aklınızdan çıkmasın.